De Vliegtuig-muis is al voor de derde dag op rij voorpaginanieuws in Nepal. Het dier is nog steeds niet gevonden, de Boeing staat al twee dagen aan de grond in Hongkong.
Dit ongelukkige feit dient als aanleiding om in te gaan op de status van de NAC, de Nepal Airlines Corporation – voorheen de RNAC (met de R van Royal, een letter die sedert het afzetten van koning Gyanendra geschrapt is).
De (R)NAC werd opgericht in 1958, ongeveer tegelijkertijd met Thai Airways. Daarmee houdt ook elke vergelijking tussen de twee maatschappijen op. Thai heeft momenteel 86 vliegtuigen, de NAC slechts 2, die beiden aan de grond staan: de één voor hoognodig groot onderhoud, de andere wegens De Muis.
Wat zijn de redenen voor deze miserable staat van dienst?
De vliegtuigmaatschappij is voor honderd procent eigendom van de staat Nepal en is dientengevolge door de jaren heen geteisterd door overheidsbemoeienis, corruptie en onbekwame leiding. 
De NAC bezit zelf twee verouderde straalvliegtuigen en gaat af en toe over tot het huren van een derde toestel. Of dit in het belang van de onderneming is, valt te bezien. Berucht zijn de schandalen rond de diverse short term leases: bij elke deal wordt er smeergeld betaald, de huurperiodes zijn altijd kort omdat de opvolgers van de zittende directie ook moeten kunnen verdienen wanneer zij het jaar daarop het volgende contract afsluiten.
Zegt een insider: ‘Niets in de NAC is efficiënt, behalve de manier waarop de maatschappij wordt leeggezogen – door politici en door de bestuurders die flink moeten betalen om gekozen of benoemd te worden, zodat ze geen andere keus hebben dan zich zo snel mogelijk te verrijken voordat ze van het toneel verdwijnen wegens het volgende schandaal.’
De honorering van een toppositie bij de NAC wordt dus gezien in termen van ‘return on investment’, zonder directe relatie met de salariëring die een pro forma status heeft.
2500 arbeidsplaatsen
Dit niet alleen. Het personeelsbestand is nogal ruim bemeten voor de vloot: 2500 werknemers in totaal. Vergelijk: bij KLM-Air France werken in totaal ongeveer 100.000 mensen, maar die zorgen ervoor dat er 400 vliegtuigen in de lucht blijven. Dat is 250 per vliegtuig, bij de NAC is het aantal 1250. Mogelijkheden tot ontslag zijn zeer beperkt wegens een bloeiende vakbondscultuur.
Het ander probleem is dat de NAC de ontwikkeling van toerisme hindert. ‘Een goede nationale luchtvaartmaatschappij is een must voor toerisme,’ zegt Yogendra Shakya, de nationale coördinator van Nepal Tourism Year 2011. ‘En toerisme is de belangrijkste industrie van Nepal.’
Hij zucht: ‘Alle maatschappijen die op Nepal vliegen doen het goed. Niet alleen wegens toerisme, maar ook door het transport van onze labour force naar bijvoorbeeld met Midden Oosten. Je hebt het over tienduizenden mensen per jaar. Neem Qatar Airways – deze maatschappij vliegt momenteel vier keer per dag op Kathmandu. Al die ticket-inkomsten gaan de grens over. Dat geld had hier verdiend kunnen worden.’
(Klik op de afbeeldingen voor vergroting)